Wiele osób uważa, że najszybszym samolotem świata jest Concorde. To błąd – rekordzistą pozostaje eksperymentalny North American X-15, który w 1967 roku osiągnął prędkość 7274 km/h. Jednak w kategorii samolotów operacyjnych sytuacja wygląda inaczej, a walka o tytuł najszybszego toczy się między kilkoma maszynami z różnych epok. Każda kategoria ma swojego lidera, od myśliwców po samoloty pasażerskie.
Absolutny rekordzista – North American X-15
North American X-15 to eksperymentalny samolot rakietowy, który przez dekadę (1959-1968) testował granice możliwości lotniczych. Program X-15 realizowany był wspólnie przez NASA, US Air Force i US Navy.
Rekordowy lot odbył się 3 października 1967 roku, kiedy pilot Pete Knight osiągnął prędkość Mach 6,7 (7274 km/h) na wysokości ponad 100 kilometrów. To oznacza, że X-15 przekroczył nie tylko barierę dźwięku, ale również oficjalną granicę kosmosu.
X-15 był wystrzeliwany z podwieszenia pod bombowcem B-52 na wysokości około 14 kilometrów. Jego silnik rakietowy pracował jedynie 80-120 sekund, po czym samolot szybował jak szybowiec.
Maszyna miała długość 15,2 metra i była napędzana silnikiem rakietowym XLR99 o ciągu 31 000 kg. Zbudowano tylko trzy egzemplarze, które łącznie wykonały 199 lotów badawczych.
Najszybsze myśliwce operacyjne
Lockheed SR-71 Blackbird
SR-71 Blackbird to legendarny samolot rozpoznawczy, który przez dziesięciolecia był synonimem prędkości. Oficjalny rekord prędkości wynosi 3529 km/h (Mach 3,3), ustanowiony w 1976 roku.
Blackbird latał na wysokościach ponad 25 kilometrów, gdzie powietrze jest tak rzadkie, że piloci musieli nosić skafandry kosmiczne. Konstrukcja z tytanu pozwalała na pracę w temperaturach przekraczających 300°C – kadłub podczas lotu wydłużał się o kilkanaście centymetrów.
Samolot był tak szybki, że standardową procedurą ucieczki przed rakietami było… przyspieszenie. Żaden SR-71 nie został zestrzelony w trakcie misji bojowych.
MiG-25 Foxbat
Radziecki MiG-25 osiągnął prędkość 3494 km/h podczas lotu testowego w 1977 roku. W warunkach operacyjnych mógł lecieć z prędkością do 3000 km/h, choć przy maksymalnej prędkości silniki ulegały uszkodzeniu.
MiG-25 był odpowiedzią ZSRR na amerykański program XB-70 Valkyrie. Konstrukcja ze stali nierdzewnej była prostsza od tytanowego Blackbirda, ale równie skuteczna w osiąganiu ekstremalnych prędkości.
Współczesne myśliwce
Nowoczesne myśliwce z reguły nie przekraczają Mach 2,5, co wynika z innych priorytetów konstrukcyjnych. Skupiają się na manewrowości, stealth i systemach awioniki zamiast maksymalnej prędkości.
- F-22 Raptor – Mach 2,25 (2410 km/h) z możliwością supercruise
- Eurofighter Typhoon – Mach 2,0 (2124 km/h)
- F-35 Lightning II – Mach 1,6 (1700 km/h)
- Su-57 – Mach 2,0 (2100 km/h)
Kluczową zaletą F-22 jest zdolność do supercruise – lotu naddźwiękowego bez użycia dopalacza. Pozwala to na oszczędność paliwa i zmniejszenie sygnatury termicznej.
Najszybsze samoloty pasażerskie
W kategorii samolotów cywilnych sytuacja jest znacznie prostsza. Concorde pozostaje niekwestionowanym liderem z prędkością eksploatacyjną Mach 2,04 (2179 km/h).
Concorde latał regularnie z tą prędkością przez prawie 30 lat (1976-2003). Lot z Londynu do Nowego Jorku trwał 3 godziny 30 minut zamiast standardowych 8 godzin.
Rekordowy lot Concorde z Nowego Jorku do Londynu trwał 2 godziny 52 minuty i 59 sekund. Samolot osiągnął prędkość względem ziemi ponad 2300 km/h dzięki wiatrom w górnych warstwach atmosfery.
Radziecki Tu-144 „Concordski” był teoretycznie szybszy (Mach 2,15), ale latał operacyjnie zaledwie kilka miesięcy z powodu problemów technicznych.
Przyszłość szybkich samolotów
Obecnie trwają prace nad następcami Concorde, ale żaden projekt nie osiągnął jeszcze fazy operacyjnej. Boom Supersonic planuje wprowadzenie samolotu Overture z prędkością Mach 1,7 około 2029 roku.
Główne wyzwania to:
- Hałas soniczny – ograniczenia lotów nad lądem
- Zużycie paliwa – emisja CO2 kilkukrotnie wyższa niż samoloty poddźwiękowe
- Koszty eksploatacji – bilety na Concorde kosztowały jak dzisiejsza klasa biznes
- Przepisy środowiskowe – coraz bardziej restrykcyjne normy emisji
Projekty hipersoniczne
Poza lotnictwem naddźwiękowym rozwijane są technologie hipersoniczne (powyżej Mach 5). NASA pracuje nad samolotem X-59, który ma zminimalizować hałas soniczny, oraz nad silnikami scramjet umożliwiającymi loty z prędkością do Mach 10.
Chiny testują pojazdy hipersoniczne, a Rosja rozwija system Kinżał. To jednak broń, nie środki transportu cywilnego.
Rekordy według kategorii
Podział na kategorie pozwala lepiej zrozumieć, które samoloty są najszybsze w swoich klasach:
- Eksperymentalny: X-15 – 7274 km/h
- Rozpoznawczy: SR-71 – 3529 km/h
- Myśliwiec (historyczny): MiG-25 – 3494 km/h
- Myśliwiec (współczesny): F-22 – 2410 km/h
- Pasażerski: Concorde – 2179 km/h
- Bombowiec: B-1B Lancer – 1448 km/h
Warto pamiętać, że prędkość maksymalna to nie wszystko. Współczesne lotnictwo stawia na efektywność, zasięg i możliwości bojowe zamiast czystej prędkości. Dlatego najnowsze myśliwce są „wolniejsze” od konstrukcji z lat 60., ale znacznie bardziej wszechstronne i skuteczne w rzeczywistych zastosowaniach.