Komputery osobiste narodziły się z marzeń o technologii dostępnej dla każdego. Od ogromnych maszyn zajmujących całe pomieszczenia do kompaktowych urządzeń, które zrewolucjonizowały lata 80., historia komputerów to fascynująca opowieść o ludzkiej pomysłowości i nieustannym dążeniu do innowacji. Droga ta była naznaczona przełomowymi odkryciami, zaciętą rywalizacją między firmami i wizjonerami, którzy niejednokrotnie pracowali w garażach, tworząc maszyny fundamentalnie zmieniające świat.
Od kalkulatorów do pierwszych komputerów
Historia komputerów sięga znacznie dalej niż mogłoby się wydawać. Pierwsze koncepcje maszyn liczących pojawiły się już w XVII wieku za sprawą Blaise’a Pascala i Gottfrieda Leibniza. Jednak prawdziwy przełom nastąpił w latach 40. XX wieku, gdy powstały pierwsze elektroniczne komputery. ENIAC (Electronic Numerical Integrator And Computer), ukończony w 1945 roku, był pierwszym w pełni elektronicznym, programowalnym komputerem ogólnego przeznaczenia.
Myślę, że na świecie jest rynek może dla pięciu komputerów.
Te słowa, przypisywane Thomasowi Watsonowi, prezesowi IBM z lat 40., doskonale ilustrują, jak drastycznie niedoceniono potencjał komputerów. Pierwsze maszyny były gigantyczne – ENIAC ważył ponad 27 ton i zajmował powierzchnię 167 m². Obsługiwał go cały zespół specjalistów, a jego moc obliczeniowa była mniejsza niż w dzisiejszych kieszonkowych kalkulatorach.
Lata 50. i 60. przyniosły kluczową miniaturyzację dzięki wynalezieniu tranzystora, a później układów scalonych. Komputery mainframe takie jak IBM System/360 z 1964 roku zrewolucjonizowały biznes i naukę, choć wciąż pozostawały dostępne głównie dla dużych instytucji, uniwersytetów i korporacji ze względu na swoje rozmiary i cenę.
Narodziny mikrokomputerów
Prawdziwa rewolucja rozpoczęła się w latach 70., gdy pojawił się pierwszy mikroprocesor Intel 4004. To właśnie on umożliwił powstanie pierwszych mikrokomputerów – maszyn na tyle małych i przystępnych cenowo, że mogły wreszcie trafić do domów zwykłych ludzi.
Jednym z pionierów był Altair 8800 z 1975 roku – komputer sprzedawany w częściach do samodzielnego montażu. Choć nie miał klawiatury ani monitora (programowano go za pomocą przełączników i odczytywano wyniki z migających diod), zainspirował całe pokolenie młodych entuzjastów, w tym Billa Gatesa i Paula Allena, którzy napisali dla niego interpreter języka BASIC, zakładając później Microsoft.
W tym samym okresie Steve Jobs i Steve Wozniak intensywnie pracowali nad własnym komputerem w rodzinnym garażu. W 1977 roku zaprezentowali Apple II – jeden z pierwszych komputerów osobistych oferowanych w pełni zmontowanej formie, z kolorowym wyświetlaczem i możliwością podłączenia do zwykłego telewizora. Apple II odniósł spektakularny sukces, sprzedając się w milionach egzemplarzy i wprowadzając komputery do szkół i domów na całym świecie.
Złota era mikrokomputerów lat 80.
Lata 80. to prawdziwy rozkwit rynku komputerów domowych. W Stanach Zjednoczonych dominowały takie maszyny jak Commodore 64 (1982), który z szacowaną liczbą 17 milionów sprzedanych egzemplarzy stał się najlepiej sprzedającym się modelem komputera w historii. Jego przystępna cena, imponujące możliwości graficzne i dźwiękowe oraz ogromna biblioteka gier uczyniły go prawdziwym fenomenem kulturowym swojej epoki.
W Europie ogromną popularnością cieszył się ZX Spectrum brytyjskiej firmy Sinclair. Ten niewielki komputer z charakterystyczną gumową klawiaturą i kolorową grafiką stał się symbolem początków informatyzacji w wielu krajach, w tym w Polsce, gdzie przedostawał się przez żelazną kurtynę dzięki prywatnym importerom i podróżnym.
Warto wspomnieć również o komputerach Atari (seria 8-bitowa oraz późniejsze ST), a także o maszynach z rodziny MSX – standardzie zaprojektowanym przez Microsoft, który był szczególnie popularny w Japonii i niektórych krajach europejskich, oferując kompatybilność oprogramowania między różnymi producentami sprzętu.
Polski wkład w historię komputerów
W Polsce lat 80., mimo trudności gospodarczych i politycznych, powstawały rodzime konstrukcje, takie jak Meritum czy Elwro 800 Junior. Ten ostatni, produkowany we wrocławskich zakładach Elwro, trafił do polskich szkół w ramach ambitnego programu „Komputer dla każdej szkoły”. Mimo ograniczeń wynikających z embarga na zaawansowane technologie, polscy inżynierowie potrafili tworzyć funkcjonalne maszyny, często kompatybilne z zachodnimi standardami, co świadczyło o ich niezwykłej pomysłowości i determinacji.
Rewolucja IBM PC i narodziny standardu
Prawdziwy przełom w historii komputerów osobistych nastąpił w 1981 roku, gdy IBM zaprezentował swój IBM PC (model 5150). Choć nie był technologicznie rewolucyjny, wprowadził nową jakość – otwartą architekturę, która umożliwiała innym firmom tworzenie kompatybilnych maszyn i podzespołów, co zapoczątkowało erę standaryzacji.
IBM PC pracował pod kontrolą systemu operacyjnego PC-DOS (później znanego jako MS-DOS), dostarczonego przez młodą wówczas firmę Microsoft. Strategiczna decyzja IBM o zastosowaniu ogólnodostępnych komponentów i otwartej architektury doprowadziła do powstania dynamicznie rozwijającego się rynku klonów PC, produkowanych przez firmy takie jak Compaq, Dell czy HP.
Ludzie nie wiedzą, czego chcą, dopóki im tego nie pokażesz.
Ta przenikliwa myśl Steve’a Jobsa doskonale oddaje przełom, jaki dokonał się w 1984 roku, gdy Apple zaprezentował Macintosh – pierwszy komercyjnie udany komputer z graficznym interfejsem użytkownika i myszą. Choć inspirowany wcześniejszymi pracami z laboratorium Xerox PARC, Macintosh wprowadził te rewolucyjne koncepcje do głównego nurtu, na zawsze zmieniając sposób, w jaki ludzie wchodzą w interakcje z komputerami.
Dziedzictwo ery pionierów
Komputery z lat 70. i 80. były znacznie więcej niż tylko narzędziami – stały się katalizatorami głębokiej społecznej i gospodarczej transformacji. To właśnie na tych maszynach pierwsze pokolenie programistów uczyło się kodowania, często mozolnie przepisując listingi z czasopism komputerowych. Powstały pierwsze społeczności hakerskie, kluby komputerowe i pionierskie firmy tworzące oprogramowanie, które położyły podwaliny pod dzisiejszy przemysł technologiczny.
Wiele legendarnych marek z tamtego okresu już nie istnieje – Commodore zbankrutował w 1994 roku, Atari przestało produkować komputery, a Sinclair sprzedał swój biznes komputerowy firmie Amstrad. Jednak ich dziedzictwo żyje nie tylko w muzeach technologii i sercach entuzjastów, ale przede wszystkim w DNA współczesnych urządzeń, które codziennie wykorzystujemy.
Dziś, gdy nosimy w kieszeniach smartfony o mocy obliczeniowej wielokrotnie przewyższającej komputery, które wysłały ludzi na Księżyc, warto pamiętać o pionierach, którzy odważyli się marzyć o komputerze na każdym biurku. Historia komputerów to nie tylko opowieść o technologii – to historia ludzkiej kreatywności, przedsiębiorczości i wizji przyszłości, która z fantastycznej idei przekształciła się w naszą codzienną rzeczywistość.